Εθελοδουλεία
Διαβάσαμε την πραγματεία περί εθελοδουλείας.
Ένας λαός σκλαβώνεται μόνος του, κόβει τον ίδιο του το λαιμό όταν, έχοντας επιλέξει ανάμεσα στο να είναι υποτελής και στο να είναι ελεύθερος, εγκαταλείπει τις ελευθερίες και μπαίνει στο ζυγό, συναινώντας στην ίδια του την δυστυχία ή μάλλον, προφανώς, καλωσορίζοντάς την.
Εάν κοστίζει κάτι στους ανθρώπους η ανάκτηση της ελευθερίας τους, δεν θα τονίσω την ανάγκη δράσης προς αυτή την κατεύθυνση, αν και δεν υπάρχει τίποτα που ένα ανθρώπινο ον θα μπορούσε να αγαπήσει περισσότερο από την αποκατάσταση του δικού του φυσικού δικαιώματος, να μεταμορφωθεί ο ίδιος από ένα κτήνος με κυρτή πλάτη σε άνθρωπο, για να το πούμε έτσι.
Δεν απαιτώ απ’ αυτόν τέτοια τόλμη, αφήστε τον να προτιμά την αμφίβολη ασφάλεια της άθλιας ζωής, όπως την επιθυμεί. Τι γίνεται τότε; Εάν, προκειμένου να έχει την ελευθερία του, δεν χρειάζεται τίποτα περισσότερο από το να την επιθυμεί, εάν μόνο μια απλή πράξη της θέλησης είναι αναγκαία, υπάρχει κανένα έθνος στον κόσμο που να θεωρεί πως μια απλή επιθυμία έχει τόσο υψηλό τίμημα, προκειμένου να ανακτήσει δικαιώματα, τα οποία οφείλει να είναι έτοιμο να αποκαταστήσει με κόστος το ίδιο του το αίμα, δικαιώματα τέτοια που τους υποβιβάζει όλους τους τίμιους ανθρώπους, σε σημείο να νιώθουν τη ζωή αφόρητη και τον ίδιο το θάνατο σαν σωτηρία; (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Ο Ετιέν ντε λα Μποεσί έζησε την εποχή της θριαμβεύουσας Μεταρρύθμισης, του μανιερισμού, του Κοπέρνικου, του Βεσάλιου, του Παράκελσου. Πέθανε στα 32 του -κι ο Μοντέν θρήνησε το χαμό του στο υποδειγματικό δοκίμιό του "Περί Φιλίας". Ο ρηθείς Ντε λα Μποεσί λοιπόν, 18 μόλις ετών, έγραψε έναν φλογερό λόγο (ή πραγματεία) περί εθελοδουλείας -"θέλοντας να κάνει το εγκώμιο της λευτεριάς κατά των τυράννων" (Μοντέν, μετάφραση Κλέωνος Παράσχου).
Είπαν πως η σύντομη αυτή πραγματεία δίνει την εντύπωση "αρχαίου χειρόγραφου, που βρέθηκε κάτω απ' το σπασμένο άγαλμα του νεότερου Γράκχου". Το πνεύμα της όμως διασώζεται ακέραιο στη δική μας ανώνυμη "Ελληνική Νομαρχία" - και σε άλλα, διασημότερα συγγράμματα του επαναστατικού Διαφωτισμού. Γι' αυτό το λόγο, άλλωστε, το κείμενο κυκλοφορούσε επί 28 χρόνια σε χειρόγραφο. Και όταν επιτέλους τυπώθηκε (με άλλον, απαλυντικό τίτλο: "Εναντίον του ενός"), λειψό στην αρχή κι έπειτα ολόκληρο, ο επιστήθιος φίλος του συγγραφέα του, ο Μοντέν, διαμαρτυρήθηκε πως "το δημοσίεψαν με κακό σκοπό εκείνοι που ζητούν να ταράξουν και ν' αλλάξουν την κατάσταση των θεσμών μας", εξ ου και "το ανακάτωσαν μ' άλλα γραφτά του δικού τους φυράματος". Εννοούσε, βέβαια, τους καλβινιστές -αλλά προσδιόρισε με ακρίβεια την ορθή χρήση του βιβλίου, σε κάθε εποχή... Κι εφόσον ορθά την προέβλεψε, προσπάθησε να θάψει ξανά το επικίνδυνο αυτό έργο (όπως ο Γεννάδιος έκαψε το έργο του φίλου του Πλήθωνα, μόλις έλαβε εξουσία από τον Πορθητή) και δημοσίευσε, αντ' αυτού, άλλο έργο του Λα Μποεσί, "πιο πεταχτό και πιο πρόσχαρο": 29 σονέτα, αφιερωμένα στην κόμισσα de Guiche.
Τώρα μάλιστα!
Η "Πραγματεία περί Εθελοδουλείας" δεν είναι υπόδειγμα οργανωμένης πολιτικής σκέψης, πολλώ μάλλον πολιτικής στρατηγικής. Είναι το πυρακτωμένο νήμα του λαμπτήρα - γυμνό. Είναι το σημείο όπου κάποιος, προγραμματικά "αφελής", εκπλήσσεται διαρκώς: "Πώς συμβαίνει, αυτή η επίμονη προθυμία προς υποταγή να έχει ριζώσει τόσο ώστε η ίδια η αγάπη για την ελευθερία να φαίνεται τώρα αφύσικη;" (Γιώργος Κοροπούλης, Ελευθεροτυπία, 24/1/2004)
Εάν κοστίζει κάτι στους ανθρώπους η ανάκτηση της ελευθερίας τους, δεν θα τονίσω την ανάγκη δράσης προς αυτή την κατεύθυνση, αν και δεν υπάρχει τίποτα που ένα ανθρώπινο ον θα μπορούσε να αγαπήσει περισσότερο από την αποκατάσταση του δικού του φυσικού δικαιώματος, να μεταμορφωθεί ο ίδιος από ένα κτήνος με κυρτή πλάτη σε άνθρωπο, για να το πούμε έτσι.
Δεν απαιτώ απ’ αυτόν τέτοια τόλμη, αφήστε τον να προτιμά την αμφίβολη ασφάλεια της άθλιας ζωής, όπως την επιθυμεί. Τι γίνεται τότε; Εάν, προκειμένου να έχει την ελευθερία του, δεν χρειάζεται τίποτα περισσότερο από το να την επιθυμεί, εάν μόνο μια απλή πράξη της θέλησης είναι αναγκαία, υπάρχει κανένα έθνος στον κόσμο που να θεωρεί πως μια απλή επιθυμία έχει τόσο υψηλό τίμημα, προκειμένου να ανακτήσει δικαιώματα, τα οποία οφείλει να είναι έτοιμο να αποκαταστήσει με κόστος το ίδιο του το αίμα, δικαιώματα τέτοια που τους υποβιβάζει όλους τους τίμιους ανθρώπους, σε σημείο να νιώθουν τη ζωή αφόρητη και τον ίδιο το θάνατο σαν σωτηρία; (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Ο Ετιέν ντε λα Μποεσί έζησε την εποχή της θριαμβεύουσας Μεταρρύθμισης, του μανιερισμού, του Κοπέρνικου, του Βεσάλιου, του Παράκελσου. Πέθανε στα 32 του -κι ο Μοντέν θρήνησε το χαμό του στο υποδειγματικό δοκίμιό του "Περί Φιλίας". Ο ρηθείς Ντε λα Μποεσί λοιπόν, 18 μόλις ετών, έγραψε έναν φλογερό λόγο (ή πραγματεία) περί εθελοδουλείας -"θέλοντας να κάνει το εγκώμιο της λευτεριάς κατά των τυράννων" (Μοντέν, μετάφραση Κλέωνος Παράσχου).
Είπαν πως η σύντομη αυτή πραγματεία δίνει την εντύπωση "αρχαίου χειρόγραφου, που βρέθηκε κάτω απ' το σπασμένο άγαλμα του νεότερου Γράκχου". Το πνεύμα της όμως διασώζεται ακέραιο στη δική μας ανώνυμη "Ελληνική Νομαρχία" - και σε άλλα, διασημότερα συγγράμματα του επαναστατικού Διαφωτισμού. Γι' αυτό το λόγο, άλλωστε, το κείμενο κυκλοφορούσε επί 28 χρόνια σε χειρόγραφο. Και όταν επιτέλους τυπώθηκε (με άλλον, απαλυντικό τίτλο: "Εναντίον του ενός"), λειψό στην αρχή κι έπειτα ολόκληρο, ο επιστήθιος φίλος του συγγραφέα του, ο Μοντέν, διαμαρτυρήθηκε πως "το δημοσίεψαν με κακό σκοπό εκείνοι που ζητούν να ταράξουν και ν' αλλάξουν την κατάσταση των θεσμών μας", εξ ου και "το ανακάτωσαν μ' άλλα γραφτά του δικού τους φυράματος". Εννοούσε, βέβαια, τους καλβινιστές -αλλά προσδιόρισε με ακρίβεια την ορθή χρήση του βιβλίου, σε κάθε εποχή... Κι εφόσον ορθά την προέβλεψε, προσπάθησε να θάψει ξανά το επικίνδυνο αυτό έργο (όπως ο Γεννάδιος έκαψε το έργο του φίλου του Πλήθωνα, μόλις έλαβε εξουσία από τον Πορθητή) και δημοσίευσε, αντ' αυτού, άλλο έργο του Λα Μποεσί, "πιο πεταχτό και πιο πρόσχαρο": 29 σονέτα, αφιερωμένα στην κόμισσα de Guiche.
Τώρα μάλιστα!
Η "Πραγματεία περί Εθελοδουλείας" δεν είναι υπόδειγμα οργανωμένης πολιτικής σκέψης, πολλώ μάλλον πολιτικής στρατηγικής. Είναι το πυρακτωμένο νήμα του λαμπτήρα - γυμνό. Είναι το σημείο όπου κάποιος, προγραμματικά "αφελής", εκπλήσσεται διαρκώς: "Πώς συμβαίνει, αυτή η επίμονη προθυμία προς υποταγή να έχει ριζώσει τόσο ώστε η ίδια η αγάπη για την ελευθερία να φαίνεται τώρα αφύσικη;" (Γιώργος Κοροπούλης, Ελευθεροτυπία, 24/1/2004)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου