Δε λέω ότι είναι ο κανόνας, είναι όμως πολύ συνηθισμένο.

Όταν το παιδί αναλαμβάνει το ρόλο του γονέα. 

Πηγή : chronographimata.gr

Με αφορμή μια συζήτηση που είχα τις προάλλες, προβληματίστηκα πολύ σχετικά με το ακόλουθο θέμα, μιας και οι συνέπειες μιας τέτοιας κατάστασης (που μόνο σπάνια δεν μπορούμε να την χαρακτηρίσουμε) μπορούν να είναι πολύ άσχημες έως και ολέθριες.

Όπως γνωρίζουμε, μία «υγιής» οικογένεια αποτελείται από δύο γονείς και ένα ή περισσότερα παιδιά, όπου οι ρόλοι είναι διακριτοί και συγκεκριμένοι ώστε να υπάρχει αρμονία μεταξύ των μελών της. Και λέγοντας «υγιή» εννοούμε την οικογένεια εκείνη, όπου τα παιδιά αποκτούν τις συναισθηματικές και ψυχολογικές βάσεις και αναπτύσσονται μέχρι την ενηλικίωση.

Αν κοιτάξουμε γύρω μας,  δεν είναι λίγες οι φορές που είτε ένας γονέας είναι απών (π.χ. μονογονεϊκές οικογένειες, διαζευγμένοι γονείς) είτε ένας από τους δυο γονείς ή και οι δύο αδυνατούν να αναλάβουν το γονεϊκό ρόλο (για παράδειγμα λόγω αυξημένων επαγγελματικών υποχρεώσεων, λόγω ψυχικών νοσημάτων, λόγω εθισμών κλπ). Σε αυτές τις περιπτώσεις, παρατηρείται να αναλαμβάνει το παιδί το ρόλο του γονέα. Και δε λέω ότι είναι ο κανόνας, είναι όμως πολύ συνηθισμένο.

Αν, πάλι, είναι περισσότερα του ενός παιδιά, τότε τον ρόλο αναλαμβάνει, συνήθως, το μεγαλύτερο, μιας και είναι πιο κοντά στους γονείς και έχει την τάση να γίνεται πιο υπεύθυνο σε σχέση με τα μικρότερα μέλη. Από τη φύση τους τα παιδιά δείχνουν προθυμία στο να ικανοποιούν τις ανάγκες των γονέων και πολύ εύκολα γίνονται θύματα εκμετάλλευσης από τους ίδιους τους γονείς τους (συνειδητά ή ασυνείδητα).

Έτσι, βλέπουμε το παιδί να αναλαμβάνει την ευθύνη των υπολοίπων παιδιών της οικογένειας, των ίδιων των γονέων ή ακόμα και των υποχρεώσεων προς τα έξω. Κατά περίπτωση, αυτό το παιδί, μπορεί να αναλάβει την επιμέλεια του σπιτιού, την φροντίδα των μελών της, να συμβάλει στη λήψη αποφάσεων, να αναλάβει την ευθύνη μίας απόφασης του γονέα, να στηρίξει ψυχολογικά ή να καλύψει το συναισθηματικό κενό του γονέα, να υπερασπιστεί τον «αδύναμο» γονέα έναντι του δυνατού, να προστατεύσει τον γονέα-θύμα (σε περίπτωση κακοποίησης) έναντι του γονέα-θύτη και, γιατί όχι, να συμβάλει οικονομικά.

Όπως αντιλαμβανόμαστε όλοι, αυτό το παιδί δεν βιώνει την παιδική του ηλικία, δεν αισθάνεται την ασφάλεια που θα έπρεπε στα πλαίσια της ανάπτυξής του, παραμερίζει τις δικές του ανάγκες (συναισθηματικές, ψυχολογικές, διαβίωσης) θέτοντας σε πρώτη προτεραιότητα τις ανάγκες των υπολοίπων μελών της οικογένειας και δυστυχώς δεν λαμβάνει από τους γονείς όλα εκείνα που θα συνέβαλαν στην ενηλικίωσή του. Η συναισθηματική του ασφάλεια περιορίζεται στην ικανοποίηση των αναγκών των άλλων και στην φαινομενική αρμονία που παρέχει στην οικογένεια.

Η συμπεριφορά αυτή, φυσικά, γίνεται εμπόδιο στη ζωή του ίδιου του παιδιού, καθώς μεγαλώνοντας δε μπορεί να αναγνωρίσει τις δικές του ανάγκες, να αισθάνεται ασφαλές, να δώσει προτεραιότητα στα θέλω του, να θέσει όρια και να δημιουργήσει υγιείς προσωπικές ή και επαγγελματικές σχέσεις. Και δυστυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις,  δεν παύει να είναι παιδί-γονέας ακόμα και μετά την ενηλικίωση και τη φυγή από την οικογενειακή εστία.

Αν παρατηρήσουμε, συνήθως,  είναι τα λεγόμενα «καλά παιδιά» που πρωταρχικός τους στόχος είναι η ικανοποίηση των αναγκών των άλλων. Φαινομενικά δείχνουν ιδιαίτερα δυνατοί, μα συναισθηματικά είναι πολύ αδύναμοι και ασταθείς. Έχουν «εκπαιδευτεί» να δείχνουν δυνατοί, ώριμοι, ικανοί, υποστηρικτικοί, ανθεκτικοί, μα στην πραγματικότητα είναι ανασφαλείς, πιεσμένοι, θυμωμένοι, εξαρτημένοι, εξουθενωμένοι. Όλα αυτά, δυστυχώς, μπορούν να οδηγήσουν σε κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ντροπή, υπερβολική ενοχή, διαταραχές άγχους, κοινωνική απομόνωση, κ.α.

Και συχνά, ως ενήλικες, επιλέγουν συντρόφους που χρειάζονται βοήθεια ή λειτουργούν στο μοτίβο των γονιών τους. Συνηθίζουν να «θυσιάζονται» για τους άλλους, να παραμελούν τον εαυτό τους, να μην χαίρονται τις ζωές τους.

Δεν ξέρω σε τι ποσοστό γίνεται συνειδητά ή ασυνείδητα από τους γονείς και σε καμία περίπτωση δε θέλω να στοχοποιήσω οποιαδήποτε μορφή οικογένειας. Σε κάθε περίπτωση, όμως, αν υπάρχουν τέτοια δείγματα, καλό θα ήταν να ζητηθεί βοήθεια.