Η μείωση του χρόνου εργασίας είναι...

Αναγκαία, δίκαιη, επίκαιρη

(Το κείμενο που ακολουθεί είναι μέρος της εισήγησης του Θοδωρή Παναγιωτόπουλου στην διαδικτυακή συζήτηση που διοργάνωσε η Πανελλαδική Ταξική Κίνηση με θέμα το χρόνο εργασίας.)

30 ώρες δουλειά για όλους-

30 χρόνια δουλειά-

αυξήσεις στους μισθούς

Βρισκόμαστε σε μια νέα πολύ διαφορετική εποχή, μια ριζικά διαφορετική εποχή που ακόμα διαμορφώνεται και αλλάζει ριζικά την ζωή των εργαζομένων σε όλο τον κόσμο, αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο εργαζόμαστε, οργανωνόμαστε, επικοινωνούμε και κατανοούμε τον κόσμο.

Μια νέα εποχή που δημιουργεί, πλάι στις παλιές, νέες δυσκολίες, αλλά και εν δυνάμει νέες δυνατότητες για την ταξική ενότητα και χειραφέτηση της εργατικής τάξης.

Στο πλαίσιο αυτό σαν Πανελλαδική Ανεξάρτητη Ταξική Εργατική Κίνηση, πήραμε την πρωτοβουλία για την σημερινή συζήτηση, θέλοντας να ανοίξουμε τον διάλογο μεταξύ των ταξικών ρευμάτων και των πρωτοπόρων εργατριών και εργατών για το ζήτημα του χρόνου εργασίας και της αναγκαιότητα να μπει στην προμετωπίδα του αγώνα του εργατικού κινήματος ξανά δραστική μείωση του χρόνου εργασίας για όλη την εργατική τάξη.

Έχουν περάσει 135 χρόνια από την εξέγερση των εργατών του Σικάγου που άνοιξαν τον δρόμο για την καθιέρωση της 8ωρης μισθωτής εργασίας, τα τρία λεγόμενα οκτώ. Και πάνω από 100 χρόνια από την νομοθετική καθιέρωση του 8ωρου στην Σοβιετική Ένωση, την πρώτη χώρα που το νομοθέτησε.

Από τότε και παρά τον τεράστιο πλούτο που έχει συσσωρευτεί από την εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας και παρά την εκτίναξη της παραγωγικότητας της εργασίας και της τεχνολογίας, ο χρόνος εργασίας είτε παραμένει αγκυλωμένα ο ίδιος, είτε έχουμε πρωτοβουλίες της εργοδοτικής πλευράς και των αστικών κυβερνήσεων για την ελαστικοποίηση της εργασίας, με αντίστοιχη μείωση των αποδοχών, είτε καταπάτηση του 8ώρου και επιβολή απλήρωτων υπερωριών για μεγάλα τμήματα της εργατικής τάξης στον ιδιωτικό τομέα. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων προχώρησαν και συνεχίζουν να προχωρούν σε νομοθετικές ρυθμίσεις για αύξηση των ωρών εργασίας (βλέπε Αυστρία, Ελλάδα επιστροφή στο 40ωρο από 37,5 ώρες στο δημόσιο, και τώρα το νέο νομοσχέδιο για τα εργασιακά της ΝΔ που καταργεί το 8ωρο, καθιερώνοντας στην ουσία το 10ωρο και χτυπώντας κάθε συνδικαλιστική δράση).

Η πάλη για τον χρόνο εργασίας αποτελεί έναν από τους πυρήνες της ταξικής πάλης. Μέσα από αυτήν εκφράζεται η σύγκρουση για το βαθμό εκμετάλλευσης της εργατικής τάξη αλλά και η τάση για τον έλεγχο της παραγωγής προς όφελος της κοινωνίας και σε βάρος της αστικής άναρχης κυριαρχίας των νόμων της αγοράς και της εξάντλησης, με στόχο της απόσπαση μεγαλύτερης υπεραξίας, της εργατικής δύναμης .

Η υποχώρηση των ιδεών της εργατικής χειραφέτησης, η ήττα που έχει υποστεί η εργατική τάξη, η αναποτελεσματικότητα των αγώνων, η διάδοση, ηγεμονία και κυριαρχία της «πολιτικής οικονομίας της αστικής τάξης» στο συνδικαλιστικό κίνημα της τελευταίας 30ετίας και ιδιαίτερα στην ηγεσία του συνδικαλιστικού κινήματος, έχει σαν αποτέλεσμα να μην τίθεται από το συνδικαλιστικό κίνημα το αίτημα για τη νομοθετική μείωση του χρόνου εργασίας.

Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποιες αγωνιστικές και ταξικές δυνάμεις που κάνουν αναφορά στον χρόνο εργασίας, με ακόμα όμως αδύναμο τρόπο και, κυρίως, χωρίς την βαθύτερη κατανόηση της σημασίας που έχει στις σημερινές συνθήκες η πάλη για την μείωση του.

Η βαθύτερη κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, η τρομακτική αντίθεση παραγωγικών σχέσεων και παραγωγικών δυνάμεων στην νέα εποχή οδηγεί σε όξυνση την ταξική σύγκρουση γύρω από τον εργάσιμο χρόνο, διότι είναι ανάγκη τόσο για την αστική όσο και για την εργατική τάξη.

Η αστική τάξη απαντά παγκοσμίως με ένα και μοναδικό τρόπο μπροστά στην τρομακτική ανάπτυξη της παραγωγικότητας της εργασίας, του αυτοματισμού και της ρομποτικής: αύξηση της εκμετάλλευσης, μείωση των μισθών και «μοίρασμα της ανεργίας» αντί για μοίρασμα και μείωση του χρόνου εργασίας. Αυτή η φιλοσοφία είναι η οποία έχει εκτοξεύσει τις ελαστικές σχέσεις εργασίας που παίρνουν κεφάλι από τις σταθερές σχέσεις (30% επί του συνόλου των εργαζομένων), τα προγράμματα ανακύκλωσης της ανεργίας κ.λπ. Κατάσταση που πάει χέρι-χέρι με τα εξαντλητικά ωράρια, τις αμέτρητες υπερωρίες και τους μισθούς πείνας.

Και ακόμη δεν είδαμε τίποτα. Η μαζική τεχνολογική εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης, της ρομποτικής, των 3D printer κ.α. και η νέα έκρηξη παραγωγικότητας που βρίσκονται μπροστά μας, εάν δεν μπουν όροι και κανόνες από το εργατικό κίνημα σε μια προοπτική μείωσης του χρόνου εργασίας, θα οδηγήσουν εκατομμύρια εργαζόμενους στο περιθώριο και την ανεργία, περισσότερο από κάθε προηγούμενο παγκόσμιο πόλεμο.

Τα στοιχεία είναι ενδεικτικά για το ποια είναι η κυρίαρχη τάση με την οποία επιλέγει η αστική τάξη να διαχειριστεί αυτή την κατάσταση:

– Το 2016 «Το εργοστάσιο της Foxconn (κατασκευάζει το iPhone της Apple) στην Κίνα απέλυσε 60.000 εργαζομένους (από τους 110.000) και τους αντικατέστησε με ρομπότ»

– Σύμφωνα με έρευνα της Bank of America μέχρι το 2025, τα ρομπότ θα έχουν καταλάβει το 45% των βιομηχανικών εργασιών, εξαφανίζοντας εκατομμύρια θέσεις εργασίας.

– Έρευνες στην Γαλλία αναφέρουν ότι το 42% των επαγγελμάτων παρουσιάζουν πιθανότητα αυτοματοποίησης λόγω της διείσδυσης της πληροφορικής στην οικονομία και μάλιστα όχι μόνο τα χειρωνακτικά αλλά και διανοητικά επαγγέλματα. Σύμφωνα με την έρευνα 8,3 εκατομμύρια θέσεις εργασίας είναι πιθανόν να καταστραφούν μέχρι το 2025.

– Ακόμα όμως και στην περιφερειακή Ελλάδα, έχουμε τέτοια παραδείγματα, με ολόκληρες ειδικότητες να καταργούνται γιατί αντικαταστάθηκαν από αυτοματισμούς και ρομποτική τόσο στη βιομηχανία όσο και στον τομέα των υπηρεσιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι τράπεζες, όπου η επιδιωκόμενη αύξηση της χρήσης των ΑΤΜ, των e-banking, mobile banking, phone banking, των νέων πληφοριακών συστημάτων μηχανογράφησης και καταγραφής μειώνουν τρομακτικά τόσο τις επισκέψεις στα υποκαταστήματα των τραπεζών όσο και τους εργαζόμενους που απαιτούνται για να γίνουν αυτές οι εργασίες.

Παράλληλα με την αυτοματοποίηση τμημάτων της παραγωγής και υπηρεσιών γεννιούνται νέες θέσεις ανειδίκευτης χειρωνακτικής εργασίας, με μισθούς πείνας και συνθήκες εργασιακής γαλέρας. Μια διαδικασία που γινόταν και θα γίνεται πάντα στο καπιταλιστικό σύστημα. Όμως οι θέσεις αυτές είναι κατά πολύ λιγότερες από αυτές που καταστρέφονται.

Φυσικά τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι οι εργάτριες και εργάτες, το εργατικό κίνημα συνολικά πρέπει να κινηθούν ενάντια στις κατακτήσεις της επιστήμης και της τεχνολογίας. Ίσα ίσα το αντίθετο. Αυτά είναι αποτέλεσμα της κοινωνικής εργασίας και πρέπει να γίνουν χρήσιμα εργαλεία για να βελτιώσουν την ζωή των εργαζομένων και της κοινωνίας. Ο τεράστιος συσσωρευμένος πλούτος που υπάρχει στα χέρια των σύγχρονων κροίσων, η γιγαντιαία δύναμη της επιστήμης, η ρομποτική, η αυτόματη παραγωγή μηχανών που εκτινάσσει την παραγωγικότητα της εργασίας μειώνοντας δραστικά τον αναγκαίο χρόνο εργασίας πρέπει να αξιοποιηθούν για να ανέβει ποιοτικά το επίπεδο ζωής εκατοντάδων εκατομμυρίων εργατών στον κόσμο σήμερα.

Για να γίνει αυτό απαιτείται μια γιγάντια πολιτιστική και ιδεολογική εξόρμηση στους χώρους δουλειάς προκειμένου να αποκαλυφθεί η αλήθεια της εργατικής οικονομίας απέναντι στο σκοταδισμό και τον τρόμο που προπαγανδίζει η αστική τάξη και τα αστικά ρεύματα στο συνδικαλιστικό κίνημα τα οποία έχουν στόχο να υποτάξουν τους εργάτες με το ΤΙΝΑ (Δεν Υπάρχει Εναλλακτική) ώστε να αποδεχτούν τις απολύσεις, την ελαστική εργασία, τις μειώσεις μισθών και γενικά την μοιρολατρία που με την σειρά της επιτείνει την αύξηση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων.

Κάτω τα χέρια από το 8ωρο!

Εκτιμούμε ότι η μείωση του χρόνου εργασίας στην σημερινή εποχή είναι αναγκαία για την επιβίωση της εργατικής τάξης απέναντι στην τρομακτική επέκταση της ανεργίας, των εξαντλητικών ωραρίων και της ελαστικής εργασίας που παίρνει τρομακτικές διαστάσεις αλλά και μπροστά στην τεράστια καταστροφή ανθρώπινης εργασίας που έρχεται.

Το εργατικό κίνημα οφείλει να προετοιμαστεί ιδεολογικά και πολιτικά για την επόμενη περίοδο όπου η συζήτηση για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και την εκτίναξη της παραγωγικότητας που φέρνουν, θα γίνει εντονότερη με κεντρικό ερώτημα τι θα γίνει με το χρόνο εργασίας.

Ήδη, αναπτύσσονται ακόμη και αστικές τάσεις για τη μείωση του χρόνου εργασίας όπως τα πειράματα στην Σουηδία, η πρόταση της ισπανικής κυβέρνησης για πιλοτικό πρόγραμμα 4ήμερης εργασίας και κρατικής επιδότησης των εταιρειών για την 5^η μέρα, η Microsoft στην Ιαπωνία εφαρμόζει 4ημερη εργασία πειραματικά κ.α

Ακόμα και αυτές οι προτάσεις που δεν χτυπούν τα κέρδη της εργοδοσίας, μένουν σε πειραματικό στάδιο και χτυπιούνται βάρβαρα από τους κυρίαρχους αστικούς κύκλους όπως φάνηκε σε άρθρα στους New York Times: «Το 6ωρο της Σουηδίας είναι μια απαίσια ιδέα» (New York Post, 24/5/2016).

Πιστεύουμε ότι μπροστά στην νέα κατάσταση που διαμορφώνεται και ειδικά μπροστά στο νέο νομοσχέδιο κατάργησης του 8ωρου είναι ανάγκη οι αγωνιστικές και ταξικές δυνάμεις να συνεργαστούν και να προωθήσουν από κοινού τα αιτήματα:

• Κάτω τα χέρια από το 8ωρο
• Απαγόρευση των απολύσεων τώρα-Επίδομα ανεργίας για όλους
• 30 ώρες δουλειά-30 χρόνια εργασία-σταθερή δουλειά για όλους
• Αυξήσεις στους μισθούς
• Ελεύθερη συνδικαλιστική δράση

Ελπίδα και όραμα

Γνωρίζουμε την κατάσταση που βρίσκεται σήμερα το συνδικαλιστικό και εργατικό κίνημα, τις δυσκολίες και τις αδυναμίες τις οποίες έχει. Εκτιμούμε όμως ότι το αίτημα για μείωση του χρόνου εργασίας μπορεί να δώσει ελπίδα και όραμα στους εργαζόμενους και ιδιαίτερα στους νέους εργαζόμενους ώστε να οργανωθούν και να διεκδικήσουν όχι μόνο την μη χειροτέρευση αλλά συνολικά καλύτερες συνθήκες εργασίας. Η πάλη για την μείωση του χρόνου εργασίας μπορεί να αποτελέσει και την καλύτερη άμυνα για την υπεράσπιση του ίδιου το 8ωρου.

Η ιστορία της ταξικής πάλης – η οποία φυσικά δεν να μπορεί να αντιγραφεί – μας έχει δείξει ότι η ανασυγκρότηση του συνδικαλιστικού κινήματος και οι μεγάλες εξάρσεις του συντελέστηκαν όταν μπόρεσε να συναντηθεί με ένα αντίστοιχο ταξικό και ριζοσπαστικό διεκδικητικό περιεχόμενο.

Υπάρχουν παραδείγματα που παρά την γενική υποχώρηση της 30ετίας, όπου το συνδικαλιστικό κίνημα και εργατικό κίνημα ανέδειξε με πειστικό τρόπο το ζήτημα κατάφερε να συσπειρώσει τους εργαζόμενους και επέβαλε κατακτήσεις, όπως στη Γαλλία, όπου οι εργατικές κινητοποιήσεις επέβαλαν το 35ωρο. Κλαδικές συλλογικές συμβάσεις στην Ελλάδα έχουν επιβάλλει μέσα από τους αγώνες του λιγότερες ώρες δουλειάς. Η σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός της Φινλανδίας είχε την στήριξη ευρύτερων τμημάτων εργαζομένων στην πρότασή της για 6ωρο/5ήμερο.

Για την προώθηση αυτής της διεκδίκησης χρειάζεται μια μαζική συσπείρωση δυνάμεων όλων των αγωνιστικών και ταξικών ρευμάτων αλλά και δυνάμεων του πνεύματος που αντιλαμβάνονται αυτή την αναγκαιότητα. Απαιτείται σοβαρή ιδεολογική προετοιμασία, αντιπαράθεση με τα επιχειρήματα του αντιπάλου που διαδίδονται εκατομμύρια φορές από τα γραπτά, ηλεκτρονικά και κοινωνικά δίκτυα ενημέρωσης (λύση είναι η «απελευθέρωση της αγοράς εργασίας», η ελαστική εργασία, τα ατομικά προσόντα κ.λπ.). Χρειάζεται η ειδική πάλη ενάντια στις υπερωρίες, τη μαύρη εργασία, την κρυφή επέκταση του ωραρίου της ελαστικής και εκ περιτροπής εργασίας κ.λπ.

Στην σημερινή εποχή το ζήτημα της μείωσης του χρόνου εργασίας αποτελεί ένα βασικό κρίκο στο περιεχόμενο της προσπάθειας για την ταξική ανασυγκρότηση του συνδικαλιστικού κινήματος.

Η γενική κατεύθυνση μπορεί να είναι η άμεση και γενική εφαρμογή της ήδη υφιστάμενης νομοθεσίας και του 40ωρου, η απαγόρευση εργασίας πάνω από αυτό και η πάλη για 5ήμερο/30ώρο, χωρίς μείωση των αποδοχών. Το 30ωρο για τους εργαζόμενους στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, στις μητέρες, στους νέους, τους εκπαιδευόμενους. Η δραστική μείωση των ορίων συνταξιοδότησης με ανώτατο όρια στα 60 χρόνια και τα 30 χρόνια εργασίας χωρίς όριο ηλικίας.

Τα αιτήματα αυτά είναι δίκαια καθώς:

α) αποτελούν μέσο βελτίωσης της ατομικής αλλά και κοινωνικής ευημερίας, της ποιότητας ζωής του εργαζόμενου και της οικογένειάς του. Διασφαλίζοντας μεγαλύτερο ελεύθερο χρόνο ανάπαυσης και αναπαραγωγής της εργατικής του δύναμης άλλα και τη δυνατότητα διεύρυνσης των υπόλοιπων ατομικών και κοινωνικών χρόνων του ( χρόνος για εκπαίδευση, για διασκέδαση, χρόνος για υγιεινή και περίθαλψη, χρόνος για την οικογένεια και την κοινωνική συμμετοχή).

β) είναι αναγνώριση της συμβολής των εργαζόμενων στη συνολική αύξηση της παραγωγικότητας, στην οικονομική μεγέθυνση και ανάπτυξη, άλλα και

γ) αποτελούν την μόνη λύση για την αρνητική επίπτωση που έχουν στην απασχόληση οι νέες τεχνολογίες, οι αυτοματισμοί στην παραγωγή, καθώς και οι νέες μορφές οργάνωσης της εργασίας

δ) αποτελούν μέτρο καταπολέμησης της ανεργίας, αφού έτσι γίνεται το «μοίρασμα της εργασίας» χωρίς την μείωση του μισθού ανάμεσα σε εργαζόμενους και ανέργους. Λιγότερη εργασία, εργασία για άλλους με δικαιώματα και αξιοπρεπή μισθό διαβίωσης ικανόν να καλύπτει όλες τις σύγχρονες καθημερινές ανάγκες του ανθρώπου της εργασίας.

Ταυτόχρονα, ειδικά σήμερα είναι δυνατό. Ένα παράδειγμα, αρκεί για να καταλάβουμε τον τεράστιο πλούτο που παράγεται σήμερα πολύ γρηγορότερα. Σύμφωνα με έρευνα που παρουσιάζεται στο βιβλίο «Η θαυμαστή εποχή της νέας τεχνολογίας»: «Σήμερα, ο μέσος Αμερικανός θα χρειαζόταν να εργαστεί μόλις 11 ώρες την εβδομάδα για να παράγει όσα παρήγαγε σε 40 ώρες το 1950»

Με αυτές τις σκέψεις θέλουμε να ανοίξουμε το διάλογο πρώτα και κύρια με όλα τα ταξικά ρεύματα και τους πρωτοπόρες εργαζόμενες και εργαζόμενους. Θεωρούμε ότι είναι ώριμο και πρέπει να παρθούν από κοινού πρωτοβουλίες στους χώρους δουλειάς και σε συνδικάτα για το αίτημα του 5ήμερου/30ωρου χωρίς μείωση των αποδοχών τώρα, με καμπάνιες ενημέρωσης, να ζυμώνεται σε συνελεύσεις, να τίθεται στις διεκδικήσεις των συλλογικών συμβάσεων, δημιουργώντας έτσι τους όρους ώστε να υπάρξει ένα μαζικό εργατικό κίνημα που θα παλέψει για την επιβολή του.

Ιδιαίτερα το επόμενο διάστημα που η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να φέρει νομοσχέδιο κατάργησης του 8ωρου και της συνδικαλιστικής δράσης, οι ταξικοί συνδικαλιστές, ρεύματα και δυνάμεις πρέπει να αντιληφθούν την κρισιμότητα της στιγμής και να υπερβούν τον κατακερματισμό. Η αστικοποιημένη ΓΣΣΕ δεν θέλει και δεν μπορεί να οργανώσει τον αγώνα του συνδικαλιστικού κινήματος απέναντι σε ένα τέτοιο νομοσχέδιο. Αυτό επιβάλλει ακόμα περισσότερο στα αγωνιστικά ρεύματα και δυνάμεις, να δράσουν συντονισμένα, ενωτικά και αγωνιστικά στους χώρους δουλειάς και στα συνδικάτα ώστε να ενημερωθούν οι εργαζόμενοι, να υπάρξουν συλλογικές διαδικασίες, να παρθούν αγωνιστικές αποφάσεις και δράσεις ώστε να μην κατατεθεί καν αυτό το νομοσχέδιο. Αυτό χρειάζεται να εκφραστεί και μέσα από ενωτικές ταξικές συγκεντρώσεις, συντονισμούς και πορείες όλων αγωνιστικών συνδικάτων.

Ο ταξικός εορτασμός της Πρωτομαγιάς μπορεί να είναι αφετηρία για υπάρξει μια μαζική ενωτική επιτροπή εορτασμού με αντίστοιχη συγκέντρωση και πορεία στέλνοντας ένα πρώτο μήνυμα να μην κατατεθεί το αντεργατικό νομοσχέδιο. Μέσα σε αυτόν τον αγώνα, οι δυνάμεις και τα συνδικάτα που το κατανοούν πρέπει να θέσουν το ζήτημα του 30ωρου για όλους.

Σε μια τέτοια κατεύθυνση θα προσπαθήσουμε να κινηθούμε και να συνεργαστούμε με όλα τα ταξικά και αγωνιστικά ρεύματα.

Πηγή: antapocrisis.gr