Εσύ τι είσαι ? 🤔
Το άτομο είναι ποσοτικός προσδιορισμός χωρίς χαρακτηριστικά ποιότητας.
Λέμε πχ, στον σερβιτόρο, θέλουμε ένα τραπέζι για επτά άτομα ή ότι η αίθουσα χωράει 300 άτομα, το κουπέ είναι έξι ατόμων (στο τρένο) κλπ.
Ο όρος άτομο δηλαδή είναι αριθμός, ποσότητα, μετρήσιμο μέγεθος, «μπούγιο» και τίθεται απρόσωπα γιατί απλώς «μετράμε κεφάλια».
Ακόμα λογίζεται ως μονάδα όταν κάνουμε κοινωνιολογικές αναφορές και ποσοτικές συγκρίσεις δηλαδή αντιπαραβάλλοντας το άτομο ως μονάδα με το σύνολο δηλαδή την κοινωνία για λόγους μεθοδολογικούς, ερευνητικούς, όπως γίνεται για παράδειγμα στις στατιστικές. «Στα 100 άτομα που ερωτήθηκαν, οι περισσότεροι από τους μισούς απάντησαν ότι …κλπ κλπ».
Άνθρωπος αντίθετα σημαίνει πρόσωπο, ηθική και πνευματική οντότητα. Κατά συνέπεια έχει διάφορες ιδιότητες που απορρέουν από την ίδια του τη φύση και τον καθιστούν μοναδικό κι ανεπανάληπτο γιατί συνθέτουν την πνευματική, ηθική και υλική του υπόσταση. Ο κάθε άνθρωπος έχει ιδιαίτερα μορφικά χαρακτηριστικά που αποδίδονται στο γένος του ή τη φυλή του (κληρονομικά) και ιδιαίτερα ψυχικά και πνευματικά χαρίσματα (επίκτητα) που αποδίδονται στο περιβάλλον του και την αγωγή του. Όλα αυτά αποτελούν αναπόσπαστα κομμάτια του εαυτού του και δεν μπορούμε να αγνοούμε την ψυχοσύνθεση και την προσωπικότητα κάποιου μετρώντας μόνο την εξωτερική του εικόνα ως παρουσία. Ο άνθρωπος επομένως έχει όλα τα διακριτά χαρακτηριστικά ποιότητας που του επιτρέπουν να ξεχωρίζει από τη μάζα, να μη γίνεται απρόσωπη ύπαρξη, να μη θεωρείται δηλαδή άτομο.
Η διάκριση επομένως ανάμεσα στις δύο έννοιες είναι δυνατή μόνο αν κατανοούμε την ιδιαίτερη αξία και τον ρόλο του ανθρώπου στη ζωή. Ό,τι είναι και μπορεί να κάνει ο άνθρωπος δεν το συνειδητοποιεί το άτομο. Ο άνθρωπος έχει συνείδηση όχι μόνο των ατομικών του πράξεων αλλά και των κοινωνικών του ρόλων και αυτό γιατί αισθάνεται τις κοινωνικές ανάγκες όσο και τις ατομικές του ευθύνες. Γι’ αυτό και συνυπάρχει αρμονικά με τους άλλους ανθρώπους, εργάζεται δημιουργικά στο πλευρό της κοινωνίας, σκέφτεται κριτικά, έχει πολιτική άποψη, κουλτούρα και στάση ζωής, είναι δηλαδή ενεργός πολίτης. Αυτό που λείπει από το άτομο επομένως είναι η ευθύνη για όλα αυτά.
Για να γίνει το άτομο άνθρωπος θα πρέπει να νιώσει πρώτα την ανάγκη να πάρει και την ευθύνη των επιλογών του δηλαδή να είναι αυτόνομος και να ζει ελεύθερα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κάνει αυτά που του αναλογούν και τον εκφράζουν με γνώμονα τη συνείδησή του. Τη συνείδησή του που διαμόρφωσε η αγωγή που δέχτηκε από το ιδιαίτερο περιβάλλον του, την εκπαίδευση και τις σπουδές του, την ηθική της πίστης του, τα πρότυπα της εποχής του κα. Η διαφορά του ανθρώπου από το άτομο έγκειται ακριβώς σ’ αυτή την αίσθηση ελευθερίας της συνείδησης. O άνθρωπος την έχει, ενώ το άτομο δεν κατανοεί ότι την έχει. Ο άνθρωπος είναι όρος της ηθικής φιλοσοφίας ενώ το άτομο είναι όρος της κοινωνιολογίας.
Οι αρχαίοι Έλληνες δε χρησιμοποιούσαν τον όρο άτομο αλλά τον άνθρωπο για να δηλώσουν την αξία της φύσης του. Ας θυμηθούμε για αυτό κάποια αποφθέγματα:
«Πολλά τά δεινά κοὐδέν ἀνθρώπου δεινότερον πέλει». (Σοφοκλής, Αντιγόνη) Πολλά γεννούν το δέος, το μέγα δέος ο άνθρωπος γεννά…
«Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος». (Πρωταγόρας) Ο άνθρωπος είναι το μέτρο για κάθε αξία.
«Ὡς χαρίεν ἔστ’ ἄνθρωπος, ἄν ἄνθρωπος ᾖ». (Μένανδρος) Πόσο «χαριτωμένος» είναι ο άνθρωπος, αν είναι άνθρωπος.
«Ἄνθρωπο ζητώ» .(Διογένης) Αναζητώ έναν (αληθινό) άνθρωπο.
Απόστολος Παπατσίρος
Φιλόλογος
papatsiros.blogspot.com
EIKONA : Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου, Leonardo da Vinci
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου