Το σύνδρομο της Στοκχόλμης ??? 🤔

Τι συμβαίνει στην κοιλάδα του Βωξίτη ??? 

Ξέρετε κάνα καπιταλιστή να χαρίζει κάτι ??? 

Εκτός βέβαια αν τον συμφέρει για να αποκομίσει, εκατονταπλάσια κέρδη. Οπότε δεν πρόκειται για δωρεά, αλλά για εξαγορά. 

Κι όμως ο αχυράνθρωπους του Μυτιληναίου, κατά κόσμον Ιωάννης Σταθάς, προσπάθησε να μας πείσει ότι μας χάρισε ηλεκτρικό ρεύμα. 

Τι συμβαίνει άραγε ? 

Ας το δούμε γενικότερα. 

Η ταύτιση συμφερόντων εργαζομένων και αφεντικών. Ή αλλιώς πως δομείται η διαλεκτική του Δούλου και του Κύριου. 

Η περιοχή γύρω από το εργοστάσιο METLEN έχει χτιστεί πάνω σε μια δομική εξάρτηση μεταξύ των κατοίκων και της βιομηχανίας. Το εργοστάσιο είναι ταυτόχρονα ο κύριος οικονομικός πυλώνας και ο μεγαλύτερος εργοδότης της κοινότητας. Οι κάτοικοι δεν το βλέπουν ως μια εξωτερική δύναμη εκμετάλλευσης, αλλά ως έναν αναπόσπαστο και “φυσικό” παράγοντα της ζωής τους. Πολλοί, ακόμα και αν δυσανασχετούν με τις συνθήκες εργασίας ή τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ταυτίζονται με το εργοστάσιο, το υπερασπίζονται και θεωρούν ότι η τύχη τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ευημερία του. Αυτή η στάση, αν και φαίνεται πρακτική ή ρεαλιστική, κρύβει βαθιές ψυχολογικές, πολιτισμικές και κοινωνικές δομές που μπορούν να αναλυθούν μέσα από τη διαλεκτική του Κυρίου και του Δούλου, τόσο στη χεγκελιανή εκδοχή όσο και στην ανατροπή της από τον Νίτσε και σύγχρονους στοχαστές.

1️⃣ Ψυχολογική διάσταση: Η “εσωτερίκευση της υποταγής”

Ο Χέγκελ στη Φαινομενολογία του Πνεύματος παρουσίασε τη διαλεκτική του Κυρίου και του Δούλου ως μια βασική σύγκρουση για την αναγνώριση. Ο Δούλος, μέσα από την εργασία, αποκτά συνείδηση του εαυτού του, αλλά η υποταγή του στον Κύριο παραμένει ως μια εσωτερική και ψυχολογική κατάσταση.

Στην περίπτωση του εργοστασίου, οι εργαζόμενοι δεν βλέπουν τον εαυτό τους ως καταπιεσμένους, αλλά ως αναπόσπαστα μέλη του συστήματος που τους ελέγχει. Η εξάρτηση από το εργοστάσιο δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά και ταυτοτική. Ο εργαζόμενος δεν είναι απλώς κάποιος που δουλεύει εκεί – το εργοστάσιο καθορίζει το ποιος είναι, το πώς αντιλαμβάνεται την κοινότητά του και το πώς φαντάζεται το μέλλον.

🔹 Ο φόβος της απώλειας της ταυτότητας

➡ Οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να φανταστούν μια ζωή χωρίς το εργοστάσιο. Δεν είναι μόνο ο μισθός που χάνεται σε περίπτωση κλεισίματος, αλλά και η αίσθηση ότι ανήκουν κάπου.

🔹 Η εξιδανίκευση του εργοδότη

➡ Σε πολλές περιπτώσεις, οι εργαζόμενοι βλέπουν τα αφεντικά όχι ως καταπιεστές, αλλά ως “σωτήρες” που τους παρέχουν εργασία και σταθερότητα. Αυτό μοιάζει με το φαινόμενο του “Συνδρόμου της Στοκχόλμης”, όπου οι εξαρτημένοι άνθρωποι αρχίζουν να αναπτύσσουν θετικά συναισθήματα για εκείνους που τους ελέγχουν.

🔹 Η ψυχολογική ανακούφιση μέσω της ταύτισης

➡ Όταν η πραγματικότητα είναι αμείλικτη (π.χ. σκληρή εργασία, χαμηλοί μισθοί, ρύπανση), η ψυχολογική άμυνα είναι η προσαρμογή. Οι εργαζόμενοι αποδέχονται την εξουσία ως “αναγκαίο κακό” και προτιμούν να υπερασπίζονται το εργοστάσιο παρά να το αμφισβητούν, γιατί η αμφισβήτηση θα σήμαινε ανασφάλεια και υπαρξιακή αστάθεια.

2️⃣ Πολιτισμική διάσταση: Η ηθική του Δούλου και η μνησικακία (Νίτσε)

Ο Νίτσε, στο Η Γενεαλογία της Ηθικής, ανέπτυξε την ιδέα ότι οι αδύναμοι, αδυνατώντας να επιβληθούν στους ισχυρούς, δημιουργούν μια ηθική που αντιστρέφει τις αξίες των δυνατών. Αυτό είναι το φαινόμενο της ηθικής του Δούλου, όπου:

 • Οι αδύναμοι δεν διεκδικούν ενεργά τη δύναμη, αλλά μετατρέπουν την υποταγή τους σε αρετή.

 • Αντί να επιδιώκουν την ανεξαρτησία τους, εξιδανικεύουν την υπακοή και τη σταθερότητα.

 • Αντί να αμφισβητήσουν την εξουσία, αναπτύσσουν μνησικακία (ressentiment) απέναντι σε όσους την αμφισβητούν.

➡ Αυτό εξηγεί γιατί πολλοί εργαζόμενοι αντιδρούν έντονα απέναντι σε όσους αμφισβητούν την κυριαρχία του εργοστασίου. Όποιος προτείνει εναλλακτικές (π.χ. οικολογικές λύσεις, εργατική διεκδίκηση) δεν αντιμετωπίζεται ως σύμμαχος, αλλά ως απειλή, γιατί διαταράσσει τη σταθερή ταυτότητα που έχουν χτίσει γύρω από το εργοστάσιο.

➡ Η “ταπεινότητα” και η αποδοχή του στάτους κβο γίνονται κοινωνικές αρετές, ενώ η διεκδίκηση και η εξέγερση θεωρούνται αλαζονικές και επικίνδυνες.

3️⃣ Κοινωνική Διάσταση: Το Φαινόμενο του Εταιρικού Πατερναλισμού

Πολλές βιομηχανικές κοινότητες έχουν βιώσει αυτό που κοινωνιολόγοι όπως ο Antonio Gramsci και ο Michel Foucault περιγράφουν ως “εταιρικός πατερναλισμός”:

 • Οι μεγάλες επιχειρήσεις δεν ελέγχουν μόνο την οικονομία, αλλά και την κοινωνική ζωή.

 • Η εταιρεία δημιουργεί και χρηματοδοτεί υποδομές (σχολεία, κέντρα υγείας, αθλητικές ομάδες), καθιστώντας την αναπόσπαστο κομμάτι της κοινότητας.

 • Οι εργαζόμενοι δεν βλέπουν τον εργοδότη ως αντίπαλο, αλλά ως προστάτη, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει διατήρηση της εξάρτησής τους.

➡ Το εργοστάσιο δεν είναι απλώς μια επιχείρηση – είναι το “κράτος” μέσα στην κοινότητα. Αν καταρρεύσει, ολόκληρη η κοινωνική ζωή κινδυνεύει, κάτι που ενισχύει την ανάγκη διατήρησής του.

🔹 Τι έχουμε τελικά; 

Ένα κλειστό κύκλωμα υποταγής και ταύτισης

Η ταύτιση των εργαζομένων με το εργοστάσιο δεν είναι μια απλή οικονομική επιλογή. Είναι αποτέλεσμα ψυχολογικών, πολιτισμικών και κοινωνικών μηχανισμών που δημιουργούν ένα κλειστό κύκλωμα υποταγής:

 1. Ψυχολογικά, οι εργαζόμενοι αποφεύγουν την αβεβαιότητα και ταυτίζονται με το αφεντικό τους.

 2. Πολιτισμικά, έχουν υιοθετήσει μια ηθική υποταγής, όπου η σταθερότητα αξίζει περισσότερο από την ελευθερία.

 3. Κοινωνικά, η βιομηχανία λειτουργεί ως ένας τοπικός ηγεμόνας, ελέγχοντας όχι μόνο την οικονομία αλλά και την κοινωνική ζωή.

➡ Για να σπάσει αυτός ο κύκλος, η μόνη διέξοδος είναι η αφύπνιση της συνείδησης,

είτε μέσα από τη διεκδίκηση ταξικών δικαιωμάτων (Χέγκελ) είτε

 μέσα από την απόρριψη της ηθικής της υποταγής και την ανάληψη δύναμης (Νίτσε).

📌 Το ερώτημα είναι: 

Είναι διατεθειμένοι οι εργαζόμενοι να δουν πέρα από την αλυσίδα που τους κρατά δεμένους – και να αναλάβουν τον κίνδυνο να τη σπάσουν;