Εσείς «πόσους σκλάβους έχετε;»

Γροθιά στο στομάχι είναι ο τίτλος του βιβλίο της γερμανίδας οικονομολόγου Έβι Χάρτμαν, 

σύμφωνα με την οποία κάθε Γερμανός με την καταναλωτική του συμπεριφορά είναι σαν να έχει ο ίδιος 60 σκλάβους κατά μέσο όρο.

Παγκόσμια Μέρα για την Εξάλειψη της Δουλείας: Ένα φαινόμενο που δυστυχώς παραμένει τραγικά επίκαιρο λόγω και του προσφυγικού, σκιάζοντας τις σύγχρονες κοινωνίες…

O όρος δούλος έχει τη ρίζα του στην αρχαιότερη λέξη δόελος ή αλλού δόερος που εικάζεται ότι με τη σειρά τους προήλθαν από το ρήμα δέω (δένω). Αρχικά, δούλος χαρακτηριζόταν ο εκ γενετής σκλάβος, δηλαδή εκείνος που γεννιόταν από γονιό σκλάβο, σε αντιδιαστολή με τη χρήση της λέξης ανδράποδος, που σημαίνει εκείνον που υποδουλωνόταν σε πόλεμο.

H δουλεία αποτέλεσε θεσμό του «εθιμικού δικαίου» σε όλους τους πολιτισμούς του κόσμου από τους προϊστορικούς χρόνους. Ωστόσο, δεν υπήρχε στις πρωτόγονες κοινωνίες, καθώς σε αυτές αρχικά δεν υπήρχε θέσμιση, κοινωνική διαστρωμάτωση ή τάξεις. Έτσι δηλαδή ως φαινόμενο πρωτοεμφανίστηκε συστηματικά μόνον όταν ο άνθρωπος άρχισε να αποκτά μόνιμη εγκατάσταση και να καλλιεργεί τη γη ή να αναπτύσσει τέχνες. Με το που πρωτομπήκε δηλαδή στο μυαλό και τη ζωή του η ύλη και η οικονομική σκέψη.

Η υποδούλωση των ανθρώπων επί δεκάδες αιώνες αποτελούσε μια απόλυτα νόμιμη κατάσταση. Μετά την υποδούλωσή τους, οι άνθρωποι αντιμετωπίζονταν ως οικόσιτα ζώα ή αντικείμενα και παράλληλα ως εχθροί. Η τελευταία ιδιότητα ουσιαστικά νομιμοποιούσε την κακομεταχείρισή τους. Ως εκ τούτου η δουλεία συνεπαγόταν, όχι μόνον τον κοινωνικό θάνατο του ατόμου, αλλά του αφαιρούσε αυτήν καθαυτή την ανθρώπινη υπόσταση υποβιβάζοντας το σε αντικείμενο προς ιδιοκτησία και χρήση.

Ουσιαστικές προσπάθειες για την κατάργηση της δουλείας σημειώθηκαν κατά το 18ο αιώνα. Το Σύνταγμα των ΗΠΑ, που εκπονήθηκε το 1788, προέβλεπε την απελευθέρωση των δούλων μέσα σε μια περίοδο 20 χρόνων. Ωστόσο, η δουλεία συνέχισε να υφίσταται στις νότιες πολιτείες των ΗΠΑ.  Στις αρχές του 19ου αιώνα, η Βρετανία, η Γαλλία και τα περισσότερα από τα νέα ανεξάρτητα έθνη της Νότιας και Κεντρικής Αμερικής κατάργησαν τη δουλεία.

Τελικά η δουλεία απαγορεύτηκε το 1948 ύστερα από την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων η οποία αναφέρει:

«Κανείς δεν επιτρέπεται να ζει υπό καθεστώς δουλείας, ολικής ή μερικής. Η δουλεία και το δουλεμπόριο υπό οποιαδήποτε μορφή απαγορεύονται»

Παρόλαυτα η τελευταία χώρα που την κατάργησε ήταν το Πακιστάν το 1992. Έπρεπε να φτάσουμε στον 21ο αιώνα για να χαρακτηριστεί η δουλεία έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. (Διεθνής Συνδιάσκεψη στο Ντουρμπάν της Αφρικής 2011).

 H μετάβαση στη σύγχρονη δουλεία

Παρά τους αγώνες αιώνων, η δουλεία δεν έχει εξαλειφθεί στον προηγμένο κόσμο μας. Έτσι ενώ οι περισσότερες χώρες έχουν ποινικοποιήσει τη δουλεία, υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν σε χώρες με νόμους που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τους Διεθνείς Κανόνες και Νόμους και στερούνται κάθε προστασίας από το επίσημο κράτος σε θέματα σύγχρονης δουλείας.

ι ειδικοί έχουν υπολογίσει ότι περίπου 13 εκατομμύρια άνθρωποι συνελήφθησαν και πωλήθηκαν ως δούλοι μεταξύ του 15ου και του 19ου αιώνα. Σήμερα, εκτιμάται ότι 40,3 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε μια κατάσταση σύγχρονης σκλαβιάς και δουλείας, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που δημοσίευσε ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ILO) του ΟΗΕ και το Ίδρυμα Free Walk.

Σύμφωνα με τo Walk Free Foundation, βασικό χαρακτηριστικό των νέων μορφών δουλείας είναι ότι πρόκειται για σχέσεις που λειτουργούν στη βάση του καταναγκασμού και της εκμετάλλευσης και από τις οποίες οι άνθρωποι δεν μπορούν να ξεφύγουν λόγω φόβου ή απειλών που δέχονται ή κατάχρησης εξουσίας που υφίστανται. Έτσι ο όρος «σύγχρονη δουλεία» εκφράζει μια σειρά από πολύπλοκες σχέσεις υποταγής και εκμετάλλευσης, όπως η εμπορία ανθρώπων, η καταναγκαστική εργασία ή ακόμη και οι αναγκαστικοί γάμοι.

Κάποιες από τις σύγχρονες μορφές δουλείας είναι:

• Καταναγκαστική εργασία λόγω oφειλών.
• 
  
• Καταναγκαστική εργασία μέσω της βίας ή του εκφοβισμού.
• 
  
• Δουλεία με βάση την καταγωγή.
• 
  
• Μεταφορά και εμπόριο ανθρώπων από τη μία περιοχή στην άλλη.
• 
  
• Τα παιδιά γίνονται θύματα εμπορίας για την εργασία και τη σεξουαλική εκμετάλλευση και χρησιμοποιούνται ως παιδιά-στρατιώτες.
• 
  
• Πρόωρος και εξαναγκαστικός γάμος

Ο σύγχρονος σκλάβος μπορεί να είναι κάθε χρώματος, ηλικίας και φύλου, αλλά πάντα οικονομικά αδύναμος.

Δεν είναι τυχαίο ότι αν και μεγάλο ποσοστό των σύγχρονων σκλάβων εργάζονται σε μικρές επιχειρήσεις κυρίως της Ασίας, μάστιγα πλέον αποτελούν οι μεγάλες πολυεθνικές που στηρίζονται σε μορφές εργασιακής δουλείας.

Οι νέες μορφές δουλείες βρίσκονται σε έξαρση και στην Ευρώπη  όπως στη Γερμανία, που σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Εγκληματολογική Υπηρεσία (BKA), το 2017 καταγράφηκαν τέτοια φαινόμενα κυρίως στον κατασκευαστικό τομέα και τη γαστρονομία και αφορούσαν ως επί το πλείστον μετανάστες. Άλλοι κλάδοι που παρατηρήθηκαν αντίστοιχα περιστατικά είναι οι κλάδοι της μεταποίησης κρέατος, της αγροτικής παραγωγής, των μεταφορών αλλά και στον χώρο των οικιακών βοηθών. Μάλιστα, οι σύγχρονες μεταναστευτικές ροές σημαίνουν επίσης ότι μια μεγάλη προσφορά ευάλωτων και προς εκμετάλλευση ανθρώπων μπορεί να αξιοποιηθεί για τις παγκόσμιες βιομηχανίες της διατροφής, της μόδας, της ομορφιάς, των ηλεκτρονικών και του σεξ.

Εύλογο είναι ότι η δουλεία ζει και βασιλεύει ακόμα και στην «προηγμένη» Ευρώπη γιατί αποτελεί μια επικερδέστατη οικονομική δραστηριότητα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η σκλαβιά παράγει ετησίως πάνω από 150 δισ. δολ. Μάλιστα, το δουλεμπόριο σήμερα είναι εξαιρετικά εύκολο και προσοδοφόρο, καθώς οι έμποροι σκλάβων πριν από δύο αιώνες αναγκάζονταν να αντιμετωπίσουν δαπανηρές διαδρομές και υψηλά ποσοστά θνησιμότητας, πλέον οι σύγχρονοι εκμεταλλευτές έχουν λιγότερα γενικά έξοδα, χάρη στις τεράστιες προόδους της τεχνολογίας και των μεταφορών.

Οι αριθμοί που παρουσιάζει ο ειδικός του Harvard Siddharth Kara είναι τρομακτικοί: Οι σύγχρονοι έμποροι σκλάβων αποφέρουν σήμερα έως και 30 φορές περισσότερα από όσα οι «συνάδελφοί» τους του 18ου και του 19ου αιώνα. Το εφάπαξ κόστος ενός σκλάβου σήμερα εκτιμάται σε 450 δολάρια, ενώ η υπεραξία του εκτιμάται στα 8.000 δολάρια ετησίως.

Εσείς «πόσους σκλάβους έχετε;» Γροθιά στο στομάχι είναι ο τίτλος του βιβλίο της γερμανίδας οικονομολόγου Έβι Χάρτμαν, σύμφωνα με την οποία κάθε Γερμανός με την καταναλωτική του συμπεριφορά είναι σαν να έχει ο ίδιος 60 σκλάβους κατά μέσο όρο.

Δυστυχώς, μέχρι στιγμής ο Δυτικός κόσμος αρνείται να αναγνωρίσει και να αντιμετωπίσει αποφασιστικά το πρόβλημα γιατί αυτό θα σηματοδοτούσε τη δραματική συρρίκνωση πολλών παράνομων εμπορικών δραστηριοτήτων από τις οποίες άλλος λιγότερο άλλος περισσότερο επωφελούμαστε όλοι μας! 

Όμως η λύση είναι μονόδρομος και ο καπιταλισμός -θέλοντας και μη- θα τεθεί προ των ευθυνών του: Θα κληθεί να πατάξει την ασύστολη εξάπλωση της απληστίας που εξαθλιώνει τις ανθρώπινες κοινωνίες κι απειλεί να εξαφανίσει το ανθρώπινο είδος! Όσο για την ατομική ευθύνη μάλλον είναι δύσκολο να αναγνωρίσει κανείς την τεχνητή καλλιέργεια της έλλειψης που μας εξωθεί να θέλουμε όλο και πιο πολλά και να σταματήσουμε να δεχόμαστε τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της δουλείας.

(Πηγές: DW, ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ, ΑΠΕ, sansimera.gr, efsyn)